Archive for Lido en

Os artesáns do cazume

Maio 17, 2011 ás 6:53 pm · Filed under Documentais, Etnografía, Lido en, Oficios ·Etiquetado , , , , , ,

07.05.2011 Mr. Misto estrea hoxe en Melide un documental que recupera o peso das telleiras, un duro oficio co que acabaron a industrialización e a emigración

VANESA OLIVEIRA . SANTIAGO

A casa-museo de Furelos, en Melide, acollerá hoxe ás 21:00 horas a estrea de Telleiras, un documental da produtora Mr. Misto que recupera a importancia que tivo este oficio en extinción nos pobos de Furelos, Piñor e Leboreiro a mediados do século pasado. Veciños como Maruxa, María, Concepción, Manuel e Delmiro lembran a dureza dunha profesión totalmente artesanal na que traballaban de sol a sol entre os meses de xuño a setembro. Quizais foi ese un dos motivos que levou a que a partir dos anos 60, cando se impuxo a industrialización e mecanización da súa produción, este oficio caese no esquecemento e que así continúe pasados os anos.

En poucas ocasións este oficio pasou de pais a fillos.”Os netos desa xeración nin sequera coñecen a existencia dos fornos”. Así o asegura Xoán Mariño, produtor executivo da cinta, ademais de guionista, que comezou a investigar sobre as telleiras de Melide “hai tres ou catro anos” coa intención de elaborar “unha serie de documentais sobre oficios tradicionais galegos”.

Nestes concellos de Melide existe unha das condicións necesarias para este oficio: os seus terreos son arxilosos. “Eran zonas nas que a agricultura tiña pouca saída, así que os veciños optaron por crear fornos comunais para elaborar tella”, comenta Mariño.

A actividade tivo o seu auxe entre os anos 40 e 50 do século pasado até a década dos sesenta. Despois, a emigración e a impronta da industrialización acabou co oficio. “Foi algo curioso porque houbo moita emigración a Bilbao para traballar nos altos fornos. E a xente que se quedou aquí non seguiu co oficio, xa que ademais de ser moi duro, tampouco daba moitos rendementos económicos”, explica o produtor da cinta.

As telleiras tiñan unha estrutura formada por unha pía -un espazo xeralmente aberto onde se amasaba o barro-, unha caseta -un pendello onde se gardaban as ferramentas-, unha eira -o aberto onde se poñían a secar as pezas antes de cocelas-, un leñeiro -onde se almacenaba o material para queimar-, un forno e un pallete -o almacén das pezas antes de ser cocidas-.

“Cando acababan as fornadas facían unha romaría”

No documental recóllense as testemuñas de tres telleiros que xa superan os 80 anos, un fillo dun artesán e un carpinteiro que detalla o uso de ferramentas nas telleiras. “Unha das anécdotas que contan no filme é que a final do verán, cando remataban de cocer facían unha romaría para festexalo”, indica Xoán Mariño. De aí tamén o trasfondo cultural deste oficio. “Nas telleiras cantaban e celebraban. O feito de ir ás fornadas era un punto de encontro e de festa, a pesar do duro que era, xa que dependían moito das condicións meteorolóxicas para que o seu traballo tivese un bo fin”, engade o produtor executivo do documental.

As tellas que se facían en Melide non se vendían moi lonxe de alí. “Manuel de Casilda conta no documental que ían á feira de Lalín a vender as tellas. Normalmente, ían de feira en feira, aproveitando que era onde se congregaba moita xente, para vendelas. Aínda hoxe podes ver esa tella nalgúns tellados da zona”, sinala Mariño.

Os telleiros tamén contaban coa súa propia xerga, un vocabulario que tamén aparece recollido no documental. “Hai unha palabra moi fermosa: cazume, que fai referencia á cinsa coa que se cobre a tella despois de cocida ou “grade”, un instrumento que se utilizaba para dar forma á tella”, comenta Mariño. Para que este patrimonio inmaterial non se perda, e aínda que o Museo Terra de Melide xa ten publicada información a este respecto, Mr Misto ten a intención de elaborar un libro no que se recolla este vocabulario.

O domingo tamén se poderá ver o documental na Casa do Concello, que permanecerá aberta dende as dúas ata as seis da tarde, proxectando o filme ininterrumpidamente para que todos os veciños poidan achegarse a vela.

Os ricos melindres poñerán a guinda a esta edición da festa tan cinematográfica, que culminará co pregón do actor Manuel San Martín, un dos protagonistas da serie Libro de familia.

INVESTIGACIÓNS

Un patrimonio que se atopa na actualidade en “total abandono”

Un dos escasos estudos que existen en Galicia sobre este oficio é o elaborado por Xosé Lois Ladra, As telleiras tradicionais. O exemplo artesán, que recibiu o Premio de Investigación de Pontedeume en 2006. Un traballo no que o historiador pon de manifesto o estado de “total abandono” dos espazos onde se desenvolveu esta actividade. O autor define as telleiras como “establecementos industriais que marcaron unha época de transición entre as economías premodernas de base agropecuaria e a actual sociedade de mercado inmersa na dinámica capitalista mundial”. A través da análise dun dos casos máis importantes deste oficio en Galicia, o da Telleira “Arzúa” en Ares, o investigador rastrea as súas pegadas na tradición oral. Así, por exemplo, nas cantigas populares as tellas adoitábanse empregar como “metáfora do sexo feminino”. De aí adiviñas como “unha restra de señoras, cando mexa unha, mexan todas”. Os artesáns, tamén coñecidos como cabaqueiros, tiñan a súa propia xerga do mesmo xeito que canteiros, cesteiros ou afiadores. O seu verbo incluía palabras, hoxe case desaparecidas, como “moio”,a cantidade de tellas que se precisan para encher un carro de bois.

Advertisement

Deixar un comentario

As augas galegas, unha historia de culto desde a época prerromana até hoxe

Maio 8, 2011 ás 8:28 pm · Filed under Lido en, PATRIMONIO ·Etiquetado , , ,

24.04.2011 Primeiro foi mantial curativo dos habitantes das vilas tocadas polo don da auga, despois salubre reducto de veraneo e socialización dos adiñeirados

MARGA TOJO
Tomar as augas ou ir ás augas. Así se denomina tradicionalmente en Galiza á recurrencia aos baños salutíferos que poboan a nosa xeografía.Pero a expresión contén máis información da aparente, pois as fontes clásicas empregan tamén o plural aquae, o que reforza a existencia dunha longa historia do termalismo na comunidade. Xa Plinio o Vello documenta como Galiza e o norte de Portugal presentan a maior concentración de ‘cidades Aquae’ dentro do territorio peninsular.
Primeiro foi mantial curativo dos habitantes das vilas tocadas polo don da auga, despois salubre reducto de veraneo e socialización dos adiñeirados. A boiante historia das augas mineromedicinais galegas logrou, non obstante, na última década democratizarse para chegar á maioría do público que pode acceder aos efectos beneficiosos das súas cualidades, mais aínda queda moito por percorrer. En Europa, más de corenta millóns de persoas acoden cada ano aos balnearios e en España, no 2009, a cifra de agoiristas foi de un millón duascentas mil dos que máis de cento corenta mil corresponden a Galiza. Porén, o estudo de Raquel Casal e Silvia González Os balnearios de Galicia. Orixe e desenvolvemento lembran que, ao contrario do que acontece na maioría dos países europeos, as terapias termais non están incluídas como prestación sanitaria do Sistema Nacional de Saúde do Estado español.
A historia termal tal como a coñecemos hoxe arrincou como unha opción das elites. Conta un libro que acaba de publicar Galaxia baixo o título O lecer das augas. Historia dos balnearios de Galicia 1700-1936, de Luís Alonso Álvarez, Elvira Lindoso e Margarita Vilar que os nativos coñecían as propiedasdes salutíferas dos mananciais desde tempos anteriores á conquista romana. A tradición relata que aplicaron a auga ás necesidades da vida e que apreciaron as propiedades curativas das fontes, especialmente das termais, convertidas nunha sorte de centros de perergrinación de enfermos. Pero o culto á auga remóntase á época prerromana, tal como demostran as investigadoras da USC Casal e González: “O coñecemento exhaustivo da realidade espacial que rodeaba os primeiros poboadores foi unha condición sine qua non para a súa supervivencia (…). As augas mineromedicinais formarían parte así desas augas localizadas nas que, cunha serie de peculiaridades facilmente recoñecíbeis (mal olor ou mal sabor, elevada temperatura, burbullar, vapor…), chamarían a atención significativamente a eses primeiros poboadores, máis aínda á hora de comprobaren empíricamente que tiñan propiedades salutíferas. (…) Nese sentido, cómpre chamar a atención sobre o feito de que o territorio da antiga Gallaecia é privilexiado en canto á información indirecta que achega sobre as tradicións prerromanas vinculadas ao culto destas augas”.
Non obstante, O lecer das augas recolle como foi na segunda metade do século XVIII e principios do séxulo XIX cando a monarquía e as clases adiñeiradas redescubriron moitas fontes abandonadas ou utilizadas polos veciños nalgúns casos desde a época romana –por exemplo, carballo, Caldas de Reis, lugo, molgas ou cuntis–. impulsados polo crecente interese político e social, moitos baños foron rehabilitados e publicitados na prensa da época. Porén, as formas de consumo nesta primeira etapa resultaron moi elementais, restrinxido o seu emprego ás doses en bebidas e ao baño en inmersión, case sempre en pías colectivas de cinco ou dez persoas. En xeral eran píos de cantería labrados na terra sin ningún abrigo.
Como no ocaso dos tecidos de liño ou na lenta evolución das conserveiras até a chegada de capital catalán ao negocio, o termalismo galego instalábase na obrigada decadencia. O catedrático de cirurxía e anatomía da Universidade de santiago de Compostela, Pedro Gómez de Bedoya, recolleu en 1765 nun pequeno manuscrito titulado Descripción de 54 fuentes minerales del Reyno de Galicia o abandono dos baños galegos, 34 dos cales se achaban en lamentábel estado de desamparo. Entre outras cuestións, bedoya criticaba a falta de coñecemento dos facultativos sobre as propiedades.
Dous factores fundamentais, escriben os tres autores, impulsaron a instalación das primeiras casas de baños ‘modernas’ de Galiza durante a primeira metade do séxulo XIX. por unha parte, a aprobación das primeiras regulacións de baños baixo o reinado de Fernando VIII, que estableceron normas básicas para o goberno, inspección e uso de instalacións á vez que introduciron a obriga de dispoñer de directores médicos nos establecementos máis significativos. O incipiente marxo lexislativo recoñecía catro casa de baños oficiais en Galica en 1816, dun total de 31 identificadas no conxunto do Estado: Caldas de Cuntis, Caldas de Reis, Caldelas de Tui e Cortegada. Só as dúas primeiras conseguiron dirección médica nas oposicións celebradas un ano despois.
O segundo elemento impulsor recaeu na existencia de iniciativas de investimento nos baños por parte de empresarios ou persoeiros locais. Así, detrás das dúas casas de baños de Caldas de Reis estaban o político ilustrado Pedro Acuña y Malvar e o escribán Joaquín Dávila. En Cuntis, o conde de Ximonde, que impulsou a creación dos baños en agradecemento á virxe por unha curación. En Ourense, os baños de Cortegada e partovia pertencían aos cidadáns do lugar e a fonte principal do Carballiño estivo en mans municipais durante case todo o Oitocentos, igual que Sousas e Caldeliñas, en Verín.
Pero, cal era a posición de Galiza no conxunto de España? Alonso, Lindoso e Vilar responden que en conxunto, Galiza, con sete balnearios oficiais convertiuse na comunidade con maior número de establecementos termais no censo de 1833. Pero case dúas décadas máis tarde, caía á terceira posición, por detrás de Andalucía e Castela, e empatada con Euskadi, malia a incorporación de Louxo, A Toxa e Lugo. Aínda que os procesos de desamortización e a toma do poder dos progresistas no 1854 contribuíron ao desenvolvemento da actividade balnearia, ao darlle pulo á renovación e facilitar o traspaso a mans de particulares, os grandes cambios para os balnearios galegos non chegaron até o derradeiro cuarto do século XIX.
A Restauración monárquica estimulou o investimento privado da burguesía, e Galiza non permaneceu completamente allea ao cambio de tendencia. É un período no que triunfan as tecnoloxías derivadas da máquina de vapor aplicadas con fins terapéuticos e créanse novas formas empresarioais para a explotación de balnearios. Durante eses anos a estructura interna do mapa balneario galego mudou radicalmente. Mentres en 1876 os balnearios históricos das zonas de Caldas de Reis (Dávila e Acuña) e O Carballiño (O carballiño e Partovia) lideraban o sector, o número de visitantes, no caso do século XIX dous titáns coparon o mercado: A Toxa e Mondariz. En realidade, nesta etapa hai dúas grandes categorías de establecementos: dun lado os balnearios tradicionais orientados cara a unha clientela popular e rexional, que ofrecían instalacións modestas, mais que, pouco a pouco melloraron as súas condicións hixiénicas e terapéuticas. Trátase de Caldas de Reis, Molgas, Cortegada, Caldeliñas, Sousas, Partovia ou O Carballiño.
Doutro lado, relata O lecer das augas, estaban os grandes establecementos que trataban de reproducir o modelo centroeuropeo das grandes estacións balnearias, atractivos centros de investimento para o capitalismo. Dentro desta tendencia, algúns balnearios españois adquiriron un compoñente lúdico e elitista, á vez que se converteron en pequenas vilas termais onde se combinaba a difusión dos novos tratamentos hidroterápicos con veladas musicais, faladoiros ou casinos. A esta época pertencen, por exemplom o casino de Archena (1899) ou o Casino de Caldas de Oviedo (1896), onde a clientela acudía en moitos casos co propósito de veranear e descansar sen necesidade de padecer ningunha doenza, o que os convertía en centros de vida social para aristócratas e persoas de maior nivel adquisitivo que o baleneario de descanso.
No caso galego axústanse a estas caracterísitcas A Toxa e Mondariz. Este último foi creado polos irmáns Sabino e Gumersindo Peinador, que lle encargaron ao arquitecto Genaro de la Fuente o deseño do Gran Hotel de Mondariz inaugurado na temporada de 1898. A vila dispuña de gabinete hidroterápico “con baños individuais de mármore de italia, duchas de todas clases, baños de asento, pulverizacións e inhalacións”. Completaban a oferta un hotel de luxo con restaurante, teatro, casino, café e capacidade para 500 hóspedes. En canto á Toxa, o proxecto estivo liderado por Euloxio Fonseca, acaudalado propietario de Pontevedra que se asociou con Fernando Rodríguez, farmacéutico de Xixón, e Laureano Salgado, un indiano oriundo de Caldas de Reis. Os tres constituíron la Toja SA cun capital de seis millóns de pesetas en 1903. A magnitude do proxecto requeriu o respaldo financeiro e político de Bernardo Mateo Sagasta, enxeñeiro, avogado e deputado en Cortes polo distrito de Caldas de Resis.
A belle epoque dos loucos anos 20
Os balnearios de alta categoría viviron unha especie de Idade de Ouro durante os anos vinte, grazas a unha lexislación favorábel e ao achegamento dos propietarios aos círculos de poder, factores moi relacionados entre si”. A Toxa e Mondariz atopábanse entre os establecementos balnearios máis demandados en España durante os anos vinte xunto a Cestona, Puenteviesgo, Archena, Ledesma ou Sobrón. Unha década despois, un artigo publicado en Anales de la Sociedad Española de Hidrología Médica situaba a Galiza á cabeza en augas medicinais.
Máis, pregúntanse Alonso, Lindoso e Vilar, que buscaban os visitantes dos balnearios da época? “As esixencias dos bañistas variaban segundo as necesidades terapéuticas e o seu poder adquisitivo. En xeral, os concorrentes máis potentes demandaban auga de calidadee, un bo emprazamenteo con clima suave, instalacións terapéuticas modernas, unha hospedaxe adecuada, posibilidades de distracción e fácil acceso. No último factor desempeñou un papel fundamental a conexión ferroviaria e telegráfica. tampouco podemos esquecer as tendencias de cada época e a notábel influencia de determinados personaxes públicos cuxos comportamenteos se imitaban como signo de distinción social. (…) Polo contrario, os receos das elites ao establecemento da II República en 1931, o afastamento do poder e a inestabilidade económica e política frearon o desenvolvemento das vilas termais nos anos previos á Guerra Civil. Á marxe das coxunturas políticas máis ou menos favorábeis, houbo máis factores que condicionaron a concorrencia balnearia nas primeiras décadas do XX, como a rápida difusión da medicina farmacolóxica e dos baños de mar ou ‘turismo de onda”.
Porén, paradoxalmentem desde os anos sesenta, cando aumentou a renda per capita, os balnearios do Estado entraron en decadencia –en Verín, por exemplo, a gran maioría pecharon e limitáronse a subministrar auga embotellada nas plantas de Sousa, Cabreiroá e Fontenova–. O boom do turismo de sol e praia condeou aos balnearios a unha lánguida existencia até a década dos oitenta. En 1985 empresarios do sector crearon a Asociación Galega de Propiedade Balnearia aos que actualmente pertencen dezanove dos vinte e un balnearios existentes na comunidade.
Os mal chamados spas
“Xunto aos balenarios, hoxe en día coñecemos a figura dos mal chamados en galego e en castelán spas ou balnearios urbanos que, fronte ao que acontece nos balenarios clásicos propiamente ditos, empregan auga común a diferentes temperaturas para proporcionar comodidade e benestar aos seus usuarios, sen un carácter especificamente salutíferoe sen necesidade, por tanto, de control médico”. Explícano Raquel Casal e Silvia González en Os balnearios de galicia. Orixe e desenvolvemento. O último modelo de edificio salutífero que xorde nos nosos días é o dos centros de talasoterapia que, como o seu nome indica, teñen carácter terapéutico e de lecer nos que se emprega auga do mar nunhas condicións específicas que favorecen determinados tratamentos de saúde. Aínda que puidese parecer que estes conceptos de balnearios, spas e centros de talasoterapia son conceptos relativamente recentes e de novo cuño, se rastrexamos a nosa historia, podemos comprobar que as súas raíces afondan moito no pasado, cuns antecedentes moi específicos en cada un deses casos e cun marcado protagonismo xa en época clásica e, sobre todo, no Imperio Romano.
Coa Igrexa topou a auga galega (cousa do demo)
“É aquí a clase de promesa e de profesión de fé que tendes a Deus? Pois prendedes velas xunto ás pedras, ás árbores, ás fontes e nas encrucilladas, que outra cousa é se non culto o demo?”
San Martín de Dumio, en De correctione rusticorum (572 d. C.)
Case sempre coincidindo con lugares actualmente explotados, hai testemuños da presenza do uso e aproveitamento dos mananciais en época prerromana e romana en Lugo, Carballo, caldas de reis, Cuntis, As Burgas, Baños de Molgas, Baños de Rande e Riocaldo. Pero tras a caída do Imperio Romano, a situación dos balnearios creados durante ese período somérxese nun baleiro documental. Nese declive –relatan as autoras de Os balnearios de galicia. Orixe e desenvolvemento–, a introducción do cristianismo como relixión oficial incidiu con forza, xa que se fomentou a crenza de que os balnearios antigos eran espazos de culto ao demo, redutos de tradición pagá. Así, as referencias aos cultos ás augas na Alta Idade Media aparecen fortemente criticados nos concilios episcopais dos séculos V e VI d. C. ou nalgunhas obras dos pais da Igrexa, como as de san isidoro de Sevilla .
Na procura da regulación da moral dos bos costumes relacionados cos baños aparecen no ámbito español entre os séculos XII e XIV unha serie de foros (de Teruel, Cuenca, Sepúlveda, Cáceres…) a modo de manuais de conducta para seguir naqueles espazos onde se cría que se fomentaba a luxuria e o pecado.
Non aconteceu o mesmo no caso daqueles territorios ocupados pola poboación árabe que, amante dos costumes herdados dos romanos e coñecedores das virtudes para a saúde dos mananciais de augas mineromedicinais seguiron a empregalas e construíron novos edificios.

Deixar un comentario

O noso aceite, por Clodio González Pérez

Xaneiro 6, 2011 ás 3:47 pm · Filed under Etnografía, Lido en ·Etiquetado , , ,

O Rodicio do tempo

Cada vez que paso polo Miño por Tui, sempre me chama a atención (e como a min, aos demais se están ao tanto da nosa flora), a presenza de vizosas oliveiras entre os demais cultivos, unhas nos arrós e outras mesturadas con outras árbores froiteiras. No norte de Portugal, na mesma estrema con Galicia, as oliveiras medran e dan olivas, mentres que desapareceron desta banda do río, cando na idade Media eran igual de abundantes, testemuñadas documentalmente e pola toponimia: así, por exemplo, do bispo de Tui dependía da Cámara das Oliveiras, formada polas tres parroquias de San Mateu, Santiago e San Lourenzo de Oliveira, pertencentes agora ao concello de Ponteareas.

Chama a atención actualmente a ausencia destas árbores en terras axeitadas para o seu cultivo como as do Ribeiro, nas que en tempos pasados medraron entre as viñas, así como tamén o facían nas partes agarimadas dos montes os soutos de castiñeiros. De ambos os dous case non queda rastro, agás na toponimia, pois ademais de que unha das antigas parroquias de Ribadavia se titulase ata o ano 1903 Santa María da Oliveira, tampouco faltan nomes de lugares testemuñando este cultivo, como Olivar, nos concellos de Cenlle e Toén.

A oliveira que campa no brasón da cidade de Vigo, neta da que medrou en tempos pasados dende non se sabe cando no adro da igrexa de Santa María (agora concatedral), igual que case todas cantas hai de par dos templos, endexamais deu froito, é brava, e o único produto son as poliñas que se lle cortan para bendicir o Domingo de Ramos, xunto coas do loureiro, trocadas nas últimas décadas por palmas importadas doutras terras. A oliveira é a nosa árbore funeraria e non o alcipreste mediterráneo.

Descoñécese a data da chegada aquí das primeiras oliveiras, orixinarias segundo parece de Asia Menor, pero igual foron traídas -ou estendido o seu cultivo de xa habelas antes- polos romanos, o mesmo que fixeron coas vides. No Museo municipal de Castrelos de Vigo pódese ver unha mola olearia (muíño de aceite) descuberta no lugar da Oliveira da parroquia de Teis, testemuño arqueolóxico de que o nome lle vén do cultivo destas árbores dende antigo, cando menos dende a romanización.

Lembro hoxe este froito case esquecido polo extraordinario traballo de Aníbal Cid Babarro, A oliveira e os muíños de aceite, galardoado co primeiro premio de investigación etnográfica da VIII Romaría Etnográfica Raigame da Deputación Provincial de Ourense.

Dende hai algúns anos téntase recuperar a produción de aceite, que agora se cingue case exclusivamente ao consumo doméstico, e non como antano que se vendía, constituíndo unha achega económica para o agricultor, que agora pode resultar máis substanciosa se se pensa no aceite ecolóxico elaborado de xeito tradicional, conservando intactos o sabor e as súas propiedades. Este é o obxectivo da Mostra do aceite de Quiroga, que ten lugar dende xa hai varios anos no muíño de Bendilló, os últimos días de febreiro.

Hoxe en día as zonas produtoras de aceite (ou que hai oliveiras, aínda que non se apañe o froito) cínguense case exclusivamente aos concellos de Quiroga e Larouco; pero antes tamén era importante noutros, como no de Vilardevós, onde se pode visitar o Museo da Oliveira, con todos os apeiros e trebellos para a obtención tradicional do aceite. A colleita das olivas é a partir do Nadal, pero depende do ano, por iso agora pouco falta para que empece.

Faláronme non hai moito dun restaurante que emprega aceite galego en pratos especiais, moito máis caro que o andaluz dada a súa escaseza, pero que se compensa coa calidade e coa diferenza, e non só por ser mellor ou peor, senón por ser distinto e tamén noso.

Será rendible plantar oliveiras nas terras en que as houbo antes e agora fican ermas e despoboadas?

Deixar un comentario

A Os Ancares en misión humanitaria

Outubro 28, 2010 ás 8:52 am · Filed under Etnografía, Lido en ·Etiquetado ,

En 1968, estudiantes de Medicina de Santiago viajaron en expedición al rincón más apartado de Galicia para llevar medicamentos y asistencia a sus habitantes

S. R. PONTEVEDRA  –  Santiago EL PAÍS – 12-10-2010

“Mi padre me dijo que el mar es muy grande, tiene mucha agua y remata en una raya”, explicaba una niña a sus amigos un domingo en el atrio de la iglesia de Donís. En 1968, ningún rapaz de esta aldea de Os Ancares había ido a la playa, pero ese era el menor de sus problemas. Lo peor de su aislamiento, de la ausencia absoluta de asfalto y de un tendido eléctrico que a algunas localidades todavía llegó en tiempos de Fraga en la Xunta, eran la falta de asistencia sanitaria, el bocio, la tuberculosis, la imposibilidad de evacuar a enfermos, heridos y parturientas no siendo a pie por la nieve, acostados y atados sobre una escalera de mano a modo de angarilla.
Pero a aquellos pequeños de hace 40 años, lo que más les interesaba era saber con qué jugaban “los niños del mar”. “Pues juegan como vosotros: saltan a la cuerda, construyen casitas con piezas de madera, tienen trenes que andan como los de verdad, camiones de latón, y muchas otras cosas”, les respondió con su mejor voluntad aquel día de otoño el periodista Enrique de Arce, cronista para El Ideal Gallego de una expedición humanitaria que había llevado estudiantes del último curso de Medicina al rincón más olvidado de Galicia. “Nosotros no tenemos eso”, se lamentó entonces otro de los críos.

Ni los Reyes Magos se acordaban en su anual reparto de las aldeas de Donís, en Cervantes, donde los vecinos “vivían como pájaros en una jaula de cielo y tierra” una “existencia atormentada por la incomunicación”. La descripción es del propio De Arce, que acaba de rescatar en un libro (Os Ancares, a serra esquecida, Teófilo Comunicación) que será presentado este fin de semana en Piornedo los artículos resultantes de aquel viaje, con algunos comentarios añadidos que entonces, en pleno Franquismo, no podían salir publicados.

“Hay cosas que están en el libro que no están en las crónicas”, reconoce el autor. “Entonces ya no había censura previa, pero la autocensura que nos imponíamos los propios medios era peor”. Denunciar la dramática situación de los vecinos ignorados de la montaña, pagadores de impuestos que no recibían nada a cambio del Estado, cuando sólo el Estado podía remediar sus males, podía molestar a las autoridades. Y sólo un periódico en Galicia, aquel en el que trabajaba De Arce, podía hacerlo, en aquella época muy influyente y protegido por el paraguas de la Editorial Católica, que movía sus propios hilos en el poder.

Coincidió que el padre Roberto Cea, párroco de aquellas aldeas, mandó una carta de SOS a Pedro de Llano López, Bocelo, director de El Ideal Gallego en los mismos días de 1968 que en Santiago se empezaban a movilizar unos estudiantes que también optaron por telefonear al rotativo para difundir su iniciativa. José Manuel Vázquez Varela, alumno de Geografía e Historia, hoy catedrático de Prehistoria en Compostela, coordinaba a un grupo de futuros médicos (tres estudiantes de la facultad, Elena, Fernando y Gerardo) para llevar durante más de una semana asistencia sanitaria y fármacos a Os Ancares. La misión partió camino de la sierra, con el material que había logrado colectar, el 30 de septiembre de 1968.

La última vez que algún poderoso se había preocupado por desplegar algún sistema de comunicación con la montaña había sido cuando el marqués de Riestra mandó tender un cable de acero sobre el valle para llevarse los árboles, los mejores de España para fabricar traviesas de tren y barricas de Jerez.

En Os Ancares, en 1968, aquellos jóvenes expedicionarios descubrieron cosas para toda Europa inimaginables. Todas las vacas estaban tuberculosas y transmitían su enfermedad a la gente; habitualmente no había mucho más para comer que pan, castañas, patatas y tocino; el jabalí todavía se cazaba como en la prehistoria, varios hombres lo cercaban en la nieve y le dejaban clavados sus chuzos hasta que se desangraba; no había teléfono, ni había llegado la noticia de lo que había sucedido en París el pasado mayo. Tampoco tenía mayor importancia: este mundo era otro mundo, infinitamente más invisible que África para la Unesco y la Unicef. Al cumplir los siete años, los niños ya estaban listos para “subir a la braña”, a vivir solos durante tres meses cuidando el ganado, sin regresar al pueblo hasta septiembre.

Al año siguiente, dos antes de que el Estado construyese las primeras pistas, el periódico emprendió una nueva campaña solidaria. Llegaron donaciones de juguetes, mantas, ropa y vitaminas de toda Galicia, y 50 niños de Os Ancares viajaron en bus hasta A Coruña para ir al cine y bañarse en el mar.

Deixar un comentario

Cuatro bueyes fracasaron en el intento de abrir de nuevo la esfera metálica de Magdeburgo

Outubro 26, 2010 ás 10:06 pm · Filed under Didáctica, Lido en ·Etiquetado

Las jornadas de Ciencia en Acción concluyeron con la entrega de casi 20 premios
SANTIAGO/LA VOZ. 4/10/20104/10/2010
La curiosidad se centró ayer en el claustro del Rosalía de Castro, en donde se escenificó el famoso experimento de las esferas de Magdeburgo, expuesto por el físico alemán Otto von Guericke ante el emperador Francisco III en 1654. La recreación se realizó solo con pequeños detalles de diferencia con el de Guericke. A grandes rasgos, el físico alemán puso delante de los asistentes una esfera de cobre de medio metro de diámetro e hizo el vacío en su interior. Dos tiros de ocho caballos cada uno no fueron capaces de abrirla, pero sí lo fue cuando el aire penetró en su interior.
Bajo la coordinación del profesor Antonio Vidal, dos tiros con dos caballos cada uno de raza vienesa y procedentes de Quiroga emularon a sus antepasados equinos, pero tampoco consiguieron abrir la bola de hierro traída de Granada para la demostración. Y eso que tiraron con fuerza, hasta el punto de que uno de ellos dobló su rodilla y se fue al suelo y de que estuvieron a punto de derribar la mesa de Vidal con el material neumático. «A base científica disto é que se crea unha diferencia moi grande de presión entre o interior e o exterior, que fai que o aire presione desde fóra impedindo a separación das esferas», señala Antonio Vidal.
El experimento se encuadra en La XI edición de Ciencia en Acción que se ha venido celebrando de forma exitosa y participativa en el Rosalía de Castro, y que ayer concluyó con un acto de clausura en el que fueron entregados los premios Ciencia en Acción y Adopta una Estrella.
El primer premio especial del jurado le correspondió a Milenio , suplemento del Heraldo de Aragón . En el concurso Adopta una Estrella los premiados fueron Iván Nadal y Javier Medina. En cortos científicos los galardonados fueron ex-aequo un equipo del Instituto Geológico de Madrid y el cántabro Fernando Fernández.
Hasta un total de 18 premios fueron entregados en la ceremonia final a trabajos de divulgación científica, materiales didácticos, sostenibilidad, puesta en escena, laboratorio de matemáticas y biología, ciencia y tecnología, laboratorio espacial, ciencia, ingeniería y valores, demostraciones de física y demostraciones de química.

Deixar un comentario

As últimas algueiras de Loiba

Marzo 8, 2010 ás 12:21 am · Filed under Lido en, Oficios ·Etiquetado , ,

Dez mulleres dunha familia recollen algas vermellas entre as rocas dos cantís

LORENA BUSTABAD – El País – 23/09/2009

Son as últimas herdeiras dun oficio xurdido da necesidade e alimentado polo mar á sombra dos cantiis de Loiba. Cada verán, miran o calendario marcando as lúas cheas e novas e esperan pacientemente ás mareas lunares -dúas veces máis grandes que as solares por posición dos corpos celestes- para arrincar as algas avermelladas (rodofíceas) de entre as rocas de Pena Furada durante a marea baixa.

Din que son algueiras toda a vida, aínda que, como moito, poden traballar catro ou cinco días do mes de xuño a outubro na franxa intermareal con permiso do mar e dos ventos. Na costa de Ortigueira só quedan dez. Todas mulleres. Roldan o medio século ou o superan e todas están emparentadas nunha mesma familia enraizada na parroquia ortegana de Loiba. A María, de 82 anos, aínda lle leva a vida baixar ao areal de Ribeira do Carro para recoller algas xunto á súa filla Carmen Gómez, de 60, e chancea dicindo que o seu corpo xa non a deixa. “Hai que estar máis lixeira”, ri. Conta que empezou de nena a rebuscar entre a area coa raña para gañarse o pan. Durante décadas colleu ourizos, berberechos e algas que lle pagaban a “tres e a cinco pesetas”. Lembra que as había “espesas”, e culpa ao Prestige de “cambiarlles o mar”. “En 2002 non tivemos algas, estaban todas contaminadas”, apunta a súa filla. Herdou o oficio con 14 anos e lembra tempos mellores. “Hai 20 anos eramos moitas máis. Había algas para todos. Crecían como céspede” di.

A Xunta regulou o marisqueo e prohibiulles colleitar algas o fin de semana. A miúdo perden as mareas boas que caen en sábado ou domingo. Comparten os cantís cos percebeiros e os polbeiros nuns tramos máis agrestes e salvaxes da costa, aos pés de Estaca de Bares, repleto de formacións rochosas retortas e caprichosas que comparan con As Catedrais de Ribadeo. Conta Carmen que entre as algueiras tamén houbo algún home, pero que foron desistindo dun traballo manual que require paciencia. Explica que as algas vermellas de Loiba, chamadas gigartinas, son puras, de augas batidas e cristalinas, e cotízanse a uns 50 céntimos o quilo, aínda que o produto xa transformado multiplica o seu prezo por 100, segundo fontes do sector.

Nun día bo, co mar calmo, cada algueira pode recoller entre 150 e 200 quilos. Entre todas, unha tonelada. Madrugan para encher os sacos que arrastran pola area e cargan catro sobre Pardo, un dos catro burricáns que baixan á praia, os únicos animais capaces de subir  esa carga por un carreiro rochoso e accidentado. A uns 500 metros do areal, e a case cen sobre o nivel do mar, espera Antonio co tractor. Recoñecen que “non é fácil” sacar as gigartinas da praia. A forma de facelo non cambiou no últimos cincuenta anos e a motivación é a mesma de entón: unha fonte de ingresos extra para contrarrestar o desemprego da comarca sacando partido á súa riqueza natural.

As algueiras de Loiba adoitaban secar as algas ao sol antes de vendelas. Agora, almacénanse en casa de Carmen e María, onde as recolle un camión de Ceamsa (Compañía Española de Algas Mariñas) radicada no Porriño desde 1967. “A miña nai xa recollía algas para o antigo dono”, apunta. Das algas de Loiba extráese comestible –carragenato– moi empregado como espesante na alimentación, que se comercializa como E-407 ou E-410. Desde Ceamsa, a única empresa galega que importa algas de todo o mundo, explican que as gigartinas transfórmanse nunha especie de xel “emulxente, xelificante ou estabilizante presente en marmelos, produtos lácteos e cárnicos ou na comida para cans e gatos”. Das algas tamén se extraen os alginatos, E-401, E-402 ou E-403, entre outros, onmipresentes en iogures, batidos e natiñas. Estes químicos de orixe vexetal son a base de moitos cosméticos e cremas adelgazantes, pastas de dentes e moldes para dentaduras, entre outras aplicacións nas industrias farmacéutica, téxtil e bioquímica.

Cargados de vitaminas e minerais, os froitos do horto mariño atlántico tan exquisitos para os asiáticos, están en alza como ingrediente exótico da alta cociña occidental. “Non hai nin un só sitio en toda a Península coa riqueza natural e a forma de traballar de Loiba,” explica Dores Rubido, responsable de Roteiros, “todo sigue como hai 200 anos”. Cada verán, esta empresa de turismo especializado en natureza e patrimonio descobre aos máis ousados a Ruta das Algas de Ortigueira. Onte, as algueiras baixaron ás praias de Loiba por última vez. Din que quizá con moita sorte e un pouco de tempo tolo poderán baixar coa lúa chea de outubro.

Deixar un comentario

Os oficios tradicionais reviven na internet

Xaneiro 9, 2010 ás 6:45 pm · Filed under Lido en, Oficios ·Etiquetado

A Rede de Dinamización en Xunqueira de Ambía, Boborás e Moaña elabora vídeos sobre usos laborais do rural en perigo de extinción.
Vieiros – 09:30 07/01/2010

A Rede de Dinamización da Sociedade da Información segue a ofrecer nos seus centros actividades co obxectivo de recuperar e preservar a memoria. Unha desas experiencias é Memoria dos Oficios, que se desenvolve nos centros de Xunqueira de Ambía, Boborás e Moaña. A rede está a incorporar novos vídeos, que serven de xeito de almacenamento e divulgación para preservar usos laborais do rural que semellan esmorecer fronte aos usos urbanos.

Os vídeos son elaborados grazas ás lembranzas directas dos vellos ou doutros colectivos interesados na recuperación da memoria. Consisten en documentos audiovisuais en formato de videomontaxe. Ademais, tratan de aproveitar ese compromiso etnográfico para achegar internet ás franxas de idade con máis risco de exclusión dixital, ao tempo que se xeran contidos na nosa lingua.

En Xunqueira de Ambía trátanse temas como a minaría, o traballo da muller ou a motoniveladora, mentres que a esfolla, a gandaría, a matanza ou a vendima son os vídeos achegados por Boborás. En Moaña, as atadeiras, a carpintaría de ribeira ou os estaleiros son os oficios lembrados. Nos tres casos, as pezas complétanse cun vídeo onde se amosa todo o proceso de elaboración.

Deixar un comentario

La infancia más antigua

Decembro 24, 2009 ás 1:02 pm · Filed under Lido en, Xogos Populares, Xoguetes

Pontevedra recorre la historia del juguete a través 500 piezas, algunas de 1800
LARA VARELA – El País – 24/12/2009
Ser tan veloz como La flecha de oro, un bólido de hojalata del año 1930, bajar las cuestas de tierra en carricoche, volar sobre zancos de madera o darle brío a las auténticas tabas de huesos de cordero… El Museo de Pontevedra ofrece hasta el 10 de enero un paseo por la infancia en una muestra de 500 piezas, bajo el título Recordos de xoguete, procedentes de la Fundación Raquel Chaves, con sede en Vigo.
Una colección de carácter único por sus dimensiones -acoge más de 12.000 referencias- que, a falta de un espacio propio mantiene dispersas por “trasteros, pisos de amigos” y varias salas del Verbum de Vigo “auténticas obras de arte”. Antonio Chaves, presidente de la fundación, expone así la necesidad de crear un museo del juguete -complementaría al existente ya en Allariz, de menor volumen- para dar cobijo a este patrimonio que son los juegos infantiles.
Piezas originales de 1800 contrastan con otras de los últimos años: la reproducción de Shirley Temple o Betty Boop (de los años 30) dan la réplica a una Nancy del 68 o la propia Barbie. Matices que vienen dados no sólo por la antigüedad sino también por la procedencia. Un intercambio con museos nipones permitió concluir que “jugamos igual en las playas de Japón que en las de las Rías Baixas”, apunta Chaves. ¿Ejemplo? Esas conchas de ostras a las que se les hacía un agujero para enganchar una cuerda y lanzarlas contra las olas como una honda. Esa “globalización” de la que hace Chaves protagonista al juguete se observa también en las mil versiones de los mismos juegos, como El mago electrónico, aquel de la varita que todo lo sabía, cuyas presentaciones apenas difieren entre España, Alemania o Portugal.
Es la propia Mariquita Pérez, con 70 años encima, quien encabeza este insólito regreso a la infancia a lomos de un caballo-triciclo de pedales de fines del siglo XIX. Tras ella: tartanas de 1914, peponas vestidas con papel de seda, máquinas de coser Singer, barquilleros, billardas, sonajeros pintados a mano, recortables hechos en Hergán (Vigo), bólidos Meccano, linternas mágicas, tiovivos exquisitos, diábolos, pistolas de pinzas, abanicos de la fortuna, cubos y palas de Fundiciones Rey, pupitres de madera con sus calentadores portátiles, globos de papel gigantes y coloridos firmados por diversas casas catalanas. Marcas pioneras como Borrás, Famosa, Rico, Nic o Payá, del que se exhibe un Bugatti que resulta ser “la obra cumbre de la hojalata”, subraya Chaves.
Mención aparte merecen los “tesoros” que la fundación se guarda aún en la manga. Entre ellos una donación de un ajuar de muñeca encontrado en la tumba de una niña cerca de Roma a la que se le atribuyen más de 2.000 años de antigüedad. Es, en definitiva, medio siglo de trabajo de campo que reconstruye retazos de historia. Chaves relata la adquisición de los muñecos que hacían los niños vascos refugiados en Gran Bretaña durante la Guerra Civil. Reproducciones de los bailarines vascos que vendían en las ferias para poder sufragar los gastos de los albergues. O una muñeca hecha con fieltro y trapo y rellena de corcho procedente “de un campo de concentración y que nos regaló la nieta de la señora que estuvo allí”.
El valor de la colección es, pues, “incalculable” a nivel “cultural, pedagógico y educativo, del otro no se puede ni hablar”. Lo demuestran las ofertas realizadas por particulares, como un hombre afincado en Madrid con una colección “impresionante de mariquitas pérez” que llegó a poner sobre la mesa 16.000 euros por una muñeca de la fundación que tiene la particularidad de haber aparecido en un sello de correos. Deferencia que comparten otras dos piezas más de esta muestra: una caja de canicas repleta de bolas de barro, piedra, cristal, mármol o acero rubricada por la firma Celta, una marca de betún registrada en Vigo y muy cotizada entre los coleccionistas. También el hidroavión de Garai de la fábrica de juguetes Payá, con fecha 1927, y que salió al mercado un año después del mítico viaje de Ramón Franco en el Plus Ultra, tiene sello propio.
Mientras hay quien enjuga alguna lágrima, otros cierran los ojos para rescatar los sabores de la infancia: aquella nata con pan y azúcar, leche con cascarilla o bocadillos de alcriques. Pintando o no canas, uno vuelve a pisar la calle saboreando un Sugus (cortesía del museo) y con la mueca triunfal de aquel último gol marcado en el futbolín familiar. Atrás quedan dos mujeres de avanzada edad cogidas del ganchete, una de ellas con bastón, que pegan la nariz a la cristalera de la pinacoteca y casi saltan al señalar un carro de madera: “¡Lo que yo monté en uno de ésos!”. Al pasar el trébole, el trébole, el trébole la noche de San Juan…

Comments (2)

Salvemos os pombais

Novembro 29, 2009 ás 10:35 am · Filed under Lido en, PATRIMONIO ·Etiquetado ,

O rodicio do tempo

CLODIO GONZÁLEZ PÉREZ, Galicia Hoxe- 28-11-09

Ao longo dos anos 1975 e 1976 percorrín Galicia enteira localizando pombais, co gallo de redactar un estudo verbo destas construcións que se basease na documentación e no traballo de campo. Investiguei o estado de conservación, se tiñan ou non pombas, a forma da planta… Polo que atinxe á última case non facía falta, pois con coñecer os dunha comarca case abonda para deducir que predominan os circulares. A conclusión foi a seguinte: o 72,60% son de planta circular, o 14% cuadrangular, o 4% octogonal e o resto, o 9,40%, varía, dende os monumentais de Samos e Vilanova de Lourenzá, ata o fermoso de Guillar (Outeiro de Rei), construído por un adolescente, segundo conta, agora na beirarrúa da estrada xeral da Coruña a Lugo.

Revisei e fotografei máis de 300 exemplares das catro provincias: 75 da Coruña, 42 de Lugo, 72 de Ourense e 111 de Pontevedra; dos que dende entón levan desaparecido varios, sen que ninguén se opuxese á súa destrución. En 1982 saía do prelo un resumo do devandito traballo (Os pombais galegos, Cuadernos de Estudios Gallegos, núm. 98), o primeiro monográfico dedicado a esta construción e, polo de agora, coido que tamén o último.

A posesión do pombal era un dereito señorial, exclusivo de aristócratas e eclesiásticos, de aí que se ergan de par dos pazos e das casas reitorais. A democratización non tería lugar ata o século XIX, ao seren abolidos definitivamente os dereitos señoriais que gozaban dende antigo estas clases sociais, sobre augas, montes, fontes, etc. Por iso na revolución francesa foi un dos edificios que máis destruíron os sublevados, a semellanza dos nosos devanceiros os irmandiños que escagallaron as torres, por teren que aturar dende sempre os danos debidos ás pombas ao longo do ano e, principalmente, na temporada das sementeiras. O 11 de agosto de 1789 decretábase que “le droit exclusif des colombiers est aboli”. Malia esta desfeita, en Francia quedan senlleiros exemplares por antigüidade e valor arquitectónico, sobre todo en Normandía e Aquitania.

Centrándonos na nosa Terra, sábese que na Idade Media xa había pombais, e, quizais, coa parte inferior dedicada a galiñeiro. Así debía ser o que lle aforou no mes de xuño de 1332 o mosteiro de San Pedro de Rocas a María López, sito en Vilar de Ordelles (Esgos, Ourense): “et ainda vos y damos o poombar que esta na cortiña de Domingo Ans do Paaço, e darnos edes del cada ano por San Martiño hun capom”.

En Francia existen rotas dos pombais que aquí tamén se poderían facer, tendo en conta os exemplares máis singulares, entre os que non faltan algúns que pola súa monumentalidade a inmensa maioría dos visitantes descoñece a función de tal construción, como ocorre cos dos mosteiros de Samos e Lourenzá. Non faltan tampouco outros que á vez son hórreos e habitáculos para as pombas, como un de Vilariño (Pereiro de Aguiar) e outro da Viña (Cea), ambos os dous en lamentable estado de conservación a última vez que os vin. A cría de pombas pasa por unha época mala, debido principalmente ao abandono do campo. Na miña nenez todos deveciamos por ter un pombal que, na inmensa maioría, era un caixón pendurado ao agarimo do beirado do hórreo ou doutra construción. Alí criaban dúas ou tres parellas de pombas, e botabamos pestes contra dos “pombos ladróns” que sabían engaiolar as pombas veciñas, rematando as máis delas no seu pombal. A ganancia era pequena, pero saborosa: un pombiño ao ano.

Remato cunha súplica: que as diferentes administracións non permitan a destrución dos pombais, por formar parte consubstancial do noso patrimonio relacionado cos pazos, as casas reitorais e as casas grandes. Sen eles, estes conxuntos arquitectónicos quedan mutilados para sempre.

Deixar un comentario

Adiviñas e cabalos bravos

Novembro 15, 2009 ás 1:22 am · Filed under Escola, Lido en, Tradicións ·Etiquetado , , , ,

Clodio González Pérez- Galicia-Hoxe

Estes días pódense admirar no Museo do Pobo Galego, en Santiago de Compostela, dúas exposicións escolares que ocupan todo o primeiro andar do claustro de San Domingos de Bonaval, obra do arquitecto Domingo de Andrade. Moi diferentes en contidos e presentación, pero unidas polo feito de seren as dúas traballos escolares galardoados pola Fundación Antonio Fraguas Fraguas.adiviñas na fala viva

Os autores da primeira, a das adiviñas, son os nenos e as nenas do Colexio de Educación Infantil e Primaria A Cristina de Carballo. Non é tarefa doada pasar a palabra á imaxe, e máis cando se trata da representación plástica e sinxela de textos enigmáticos, verbo dos que cómpre cavilar -a veces dabondo- para chegar a descubrir o significado. Pero no caso desta exposición é doado, pois os visitantes descobren entre xogos e debuxos a importancia lúdica e pedagóxica das adiviñas, tan do gusto dos devanceiros, cando había que pasar o tempo (non matalo, como agora diante da televisión) á calor agarimosa dunhas achas de carballo.

Estamos na época da matanza do porco (Polo San Martiño, mata o teu porquiño, avisa o refraneiro), e por iso unha das adiviñas que antano non podía faltar estes días, logo de pendurar os chourizos no caínzo da lareira, era a seguinte, igual ou moi semellante a como a recollen os nenos e as nenas de Carballo: Pínguili pínguili estaba pingando/ e mínguili mínguili estaba mirando./ Se pínguili pínguili non pingara,/ mínguili mínguili non miraba. A resposta é os chourizos frescos que pingan e o gato que non deixa de mirar para eles, relambéndose de gusto polo que poida pasar.

Pero non todas as adiviñas deben ser antigas. O bo é cando a lingua segue creando, que está viva e anda co tempo e as innovacións, como ocorre con esta: Son doce coma un bombón/ duro coma o carbón,/ son parente do polvorón/ Que é? Un doce que agora non falta en ningunha mesa a noite de Nadal, pero non así antes en que era raro: o turrón.ceibes no monte

A segunda exposición, totalmente distinta á anterior, tanto no tocante á presentación como ao contido, débese aos alumnos e alumnas do Instituto de Gondomar, fermosa vila do sur da provincia de Pontevedra. Con ela non só se quere dar a coñecer como se desenvolve a cría dos cabalos bravos ou explotados en réxime de liberdade, senón darlle pulo, tendo en conta que os animais poden constituír unha achega económica para os veciños e que tamén limpan os montes, evitando os incendios forestais.

No concello de Gondomar celébrase o curro de Morgadáns, e no lindeiro de Oia, os de Mougás, Torroña e A Valga. Non se sabe dende cando hai aquí cabalos bravos, pero non falta quen xa identifica a súa doma nalgún petroglifo protohistórico, como nun da parroquia de Viladesuso (Oia). O espectáculo daquela debía ser semellante ao que se repite agora unha vez ao ano: xuntar os animais, metelos no curro, marcalos, cortarlles as crinas, etc. Unha loita simbólica de dominio entre o home e o animal, da que sae sempre vencedor o primeiro non pola forza, senón pola destreza.

Ademais destes, en Galicia teñen lugar curros de cabalos nas catro provincias, pero sobre todo na metade norte da de Lugo (Cordal de Neda, Os Toxosos, O Xistral, Os Buios, A Gañidoira…), na metade occidental da da Coruña (Touriñán, Muxía, Buxantes, A Barbanza, Vimianzo…) e na de Pontevedra, no norte (Sabucedo e Amil), nos lindeiros coa de Ourense (Serra do Faro e Suído) e no sur, os xa citados de Gondomar e Oia, xunto cos do Galiñeiro e Paradanta.

Parabéns para os nenos e nenas de Carballo e Gondomar, e tamén para o profesorado por espertar neles a inquedanza polas nosas adiviñas e por coñecer o mundo dos cabalos bravos.

Deixar un comentario

Older Posts »