«A olería de Galicia» retrata os cambios profundos da sociedade
Publicado por primeira vez en 1983, reflicte o paso da produción de obxectos utilitarios aos de tipo decorativo. O clásico da etnografía de Luciano García Alén aparece nun só volume editado pola Fundación Barrié.
La Voz 29/11/2008
Publicado en dous volumes en 1983, A olería de Galicia , de Luciano García Alén, constituíu a culminación de moitos anos de traballo do autor sobre a materia coa colaboración do seu irmán Alfredo (por entón xa falecido) e de Xosé M. Gómez Vilasó na fotografía e o deseño. Era un momento de cambios na olería tradicional nos que García Alén, prestixioso xinecólogo compostelán, implicouse a fondo para ofrecer un rigoroso traballo etnográfico no que se reflicte boa parte da historia de Galicia.
A Fundación Barrié saca agora unha nova edición facsímil da obra, reagrupada nun volume único de 250 páxinas. A través delas descóbrenos innumerables fotografías de época (obradores, mercados, aldeas de oleiros) que acompañan ás das diferentes pezas e os seus deseños, así como esquemas das diferentes facetas deste labor tradicional.
O libro fai un pormenorizado percorrido por cantos vestixios falan da cerámica desde os castros ata os nosos días, con atención a todos os centros de produción que se coñecen nos últimos séculos. De feito, a súa publicación coincidiu cunha etapa crucial para esta actividade milenaria e coa desaparición definitiva dalgunhas olerías de longa tradición, como a de Mondoñedo, primeiro, e a de Tioira (Ourense), que anunciaban o final da produción utilitaria. «Ata fai aproximadamente cincuenta anos -dise no libro- existían por Galicia uns vinte lugares onde artesáns campesiños desenvolvían o oficio de oleiros, en talleres de carácter familiar e como un complemento aos labores propios do cultivo da terra. Hoxe aínda persiste algunha destas localizacións artesanais, pero a súa produción xa non é precisamente de pucheros, de potas ou de cuncas ou outras vasijas utilitarias, senón que cada día abundan máis os obxectos con carácter anecdótico ou decorativo».
Presentación de fotos da olería de Gundivós.
Entrevista | Luciano García alén | Autor: Camilo Franco
Con sentido do humor Luciano García Alén acepta que lle chamen ao seu libro a «biblia dá cheiraría» de Galicia. Asegura que «polo peso ten sentido que utilicen ese nome». Di estar agora un tanto afastado, pero conserva «a mesma admiración polo traballo dúas oleiros».
-¿Que cambiou entre a edición dous anos oitenta e esta que se presenta agora?
-Se se refire ao libro, ou que se fixo foi fundir aqueles dous volumes de entón nun só, pero ou contido é exactamente ou mesmo.
-¿Que cambiou para a cheiraría nestas dúas décadas?
-Eu agora fago unha reflexión desde unha perspectiva algo afastada do asunto. Creo que a diferenza fundamental é que hoxe cando falamos de cheiraría estamos falando do pasado, de algo que sucedeu anos atrás e que se considera historia. Naquela altura, a cheiraría aínda estaba viva, tinga uso e non só entre a poboación rural.
-Quere dicir que ou uso dás pezas de barro, as ondas, as cuncas, desapareceu.
-Creo que cambiou ou seu uso e onde desapareceu foi nas cociñas. Cando fixen ou libro moitas dás pezas de servizo que había nunha cociña aínda eran de cheiraría, aínda tingan utilidade. Pero nestes anos cambiou moito a cociña e as súas formas e, polo tanto, tamén cambiaron vos útiles que se empregan. A cunca tradicional ou as ondas aínda aguantaron, pero hoxe hai unha capacidade económica non campo que permite outras cousas.
-Ou traballo de alfar é hoxe moito máis artístico.
-Antes admirabamos a utilidade dás pezas, ou servizo que prestaban. Pero abandonaron a cociña e agora están noutras partes dá casa, non salón, non recibidor. Témolas en conta por lembranza do pasado, por sentimentalismo ou polo gusto artístico.
-¿Entón ou futuro dous oleiros está non labor artístico?
-Agora mesmo están liberados dá funcionalidade, e iso lles permite facer outras cousas. Agora é un labor artístico e ou que admiramos neles é esa capacidade para facer obxectos bonitos. Eu aínda párome nalgúns escaparates de Santiago con pezas para admirar a súa fermosura.
-¿Fóra dá funcionalidade, que outros cambios percibe?
-Creo que hai moitos cambios nas capacidades tecnolóxicas. Agora as oleiras teñen unhas capacidades que hai vinte anos non tiñan. Hai menos xente traballando, pero teñen moita máis capacidade de produción. A formación tamén é máis completa e están facendo pezas dunha fermosura extraordinaria, algunhas ata con funcionalidade para a cociña ou a gastronomía de hoxe. Pero ou uso xeneralizado doutros tempos non creo que se volva dar.
MUSEO FERRO COUSELO 